Jesteśmy w stanie poprowadzić politykę, która ciężary polityki klimatycznej przeniosłaby w większym stopniu na najlepiej sytuowane klasy społeczne. Nie wszystkie grupy społeczne mają jednak tak samo silny głos, więc politycy zastanawiają się, co im bardziej się opłaca. Jeżeli UE będzie chciała utrzymać dotychczasową politykę, to ktoś będzie musiał za to zapłacić. Niektóre grupy społeczne są pozbawione głosu, nie posiadają też dostępu do mediów i uważam, że im po prostu musimy pokryć koszty ETS2.

Zasadą powinno być jednak to, że jeśli oczekujemy od rolników większego wysiłku na rzecz środowiska, klimatu i dobrostanu zwierząt, to jesteśmy gotowi im za ten wysiłek płacić. Zachętami osiągniemy więcej niż przymusem, który jest nieskuteczny.

Mniejsze państwa nie będą mogły w żaden realny sposób wpływać na decyzje Unii Europejskiej zgodnie ze swoimi interesami, bez względu na to, czy chodzi o Polskę, czy o Węgry, czy o kogokolwiek. I w jakiejkolwiek sprawie. Jest to sytuacja absolutnie nie do przyjęcia w stosunkach międzynarodowych, bo sprowadza się do samoskazania się na peryferyjność.

Ten ton wraca cały czas: że lewica to powinna być wielka organizacja charytatywna, która po prostu wykorzysta instytucje państwa do tego, aby działalność dobroczynna kierowana przez warstwy oświecone była efektywniejsza. W ogóle nie ma w tym poczucia równości, solidarności, tego, że my wszyscy tak naprawdę jesteśmy tu ze sobą razem, nasze losy są ze sobą splątane, i że rozumiem, że jeśli odebrałem wykształcenie i miałem przywilej wychowywać się w zamożniejszej rodzinie, to jestem dłużnikiem.

Jest bardzo dużo znaków zapytania, ale mam nadzieję, że Ukraina przetrwa i że przetrwa to, co zostało zainicjowane w postaci partnerstwa strategicznego Dudy i Zełenskiego, bo dzieje się to z wielką korzyścią i dla Polski, i dla Ukrainy. A jeśli nie przetrwa, to znowu będziemy pluli sobie w brodę przez następne kilkadziesiąt albo kilkaset lat.

Świat działa na bazie tego, co każdy sam sobie wypracuje i pomyślność Rzeczypospolitej nie zależy od dotacji zewnętrznych, lecz od pracy jej obywateli – i podobnie jest w przypadku innych krajów. Jeżeli będziemy rozwijać Centralny Port Komunikacyjny w Polsce, to oczywiście lotnisko we Frankfurcie będzie miało mniej klientów. Jeśli porty polskie, bałtyckie, chorwackie czy rumuńskie będą przeładowywały towary, to Hamburg czy Amsterdam też będą miały inną sytuację. Niewątpliwie wzrost gospodarczy Polski będzie odbierany jako zagrożenie przez dotychczasowe dominujące ośrodki europejskie i z tego powodu będzie zwalczany, nie należy mieć tu szczególnych złudzeń.

Niestety wielu ludzi i chyba w ogóle społeczeństwo w Polsce nadal myśli w sposób ukształtowany w latach dziewięćdziesiątych, czyli nastawiony na indywidualizm. Każdy zna przysłowie „umiesz liczyć, licz na siebie”, co jest całkowitym zaprzeczeniem sensu działalności związków zawodowych. Często spotykam się z atakami i krytyką za to, co robię – ludzie nie dowierzają, że ktoś może robić coś bezinteresownie dla drugiego. To, co robimy, jest dla nich zupełnie nienaturalne.

Cała restrukturyzacja siły roboczej, rekrutacja jej na nowo, na innych warunkach, była obliczona na podkopanie siły organizacyjnej związków zawodowych i politycznych reprezentacji pracowniczych. Nowa rekrutacja pozwalała wprowadzić nowe formy kontroli pracowników i przekonać ich, że stosunki społeczne wewnątrz zakładu pracy powinny przebiegać inaczej niż w socjalizmie. Masz pracować, nie pytać, być maksymalnie wydajny i nie masz nic do powiedzenia.

W świetlicy dzieci otrzymują posiłek, pomoc przy odrabianiu lekcji, jest czas na wspólną zabawę itp. To rytuał pracy w świetlicy środowiskowej. Najpierw dziecko musi być nakarmione, bo dziecko syte chętniej odrabia lekcje i uczestniczy w różnych zabawach. Następnie odrabiają te lekcje, a trzeci element pracy świetlicy to gry, hobby, zainteresowania, konkursy, czyli wypełnianie czasu wolnego, zajęcia relaksacyjne.

Nie widać odejścia od modelu liberalizmu energetycznego, który wpędził Europę w ogromne tarapaty. Ten model zakładał, że na rynku energii mogą swobodnie działać mechanizmy rynkowe i one w zasadzie wystarczą jako regulatorzy, więc nie trzeba tutaj dodatkowych zabezpieczeń prawnych, instytucjonalnych czy ingerencji państwa, bo to się potoczy własnym torem, wyznaczonym przez niewidzialną rękę rynku, a Europejczycy będą mieli tanią energię w dużych ilościach. Ale to nie zadziałało. Zamiast niewidzialnej ręki zobaczyliśmy widzialną pięść Władimira Putina.

Podstawowym warunkiem jest wykonanie transformacji energetycznej przez samych zainteresowanych. Gdybyśmy mieli jakieś rzeczywiste możliwości wejścia jako branża w tę transformację, to myślę, że nie byłoby problemu w obrębie spółek węglowych, gdzie miejsca pracy są w miarę dobre i w miarę stabilne. W obrębie tych stosunków pracy możemy robić różne rzeczy, niekoniecznie wydobywać węgiel, ale przy udziale związków zawodowych, przy społecznym charakterze pracy. Tyle że to muszą wykonać sami górnicy jako podmiot tego procesu transformacji, a nie jako grupa, którą trzeba gdzieś prowadzić i wskazywać nam jakieś wizje.

To wszystko podkopuje pozycję dziennikarstwa. Dodałbym do tego jeszcze jedną chorobę mediów, którą widziałem w dwóch polskich firmach – Polska Press z kapitałem zagranicznym, ale zarządzanej przez polski management, i w „Wyborczej”. To jest polski model prowadzenia biznesu – zróbmy wszystko jak najtaniej, bo koniec końców to się nam opłaci.

Inteligencja pod postacią komentatorów, publicystów, akademików, badaczy, zaczęła obawiać się „nadwidzialności” klas ludowych. W publicystyce z tamtego okresu często pojawia się figura inteligenta, który mówi, że kultura masowa, Polsat, disco polo znajdują się za blisko wytworów „naszej”, ponoć lepszej kultury. Disco polo to kultura pozbawiona kompleksów, czyli czegoś, czego inteligencja wręcz oczekiwała od ludu.

W latach dziewięćdziesiątych i po 2000 r. wybuchały liczne skandale korupcyjne, bardzo dobrze udokumentowane. Często kończyły się bardzo wysokimi karami finansowymi. Ale to wszystko podkopuje zaufanie do nauki, do medycyny.