„Chcemy praw, nie łaski”, „Nikt nie może zostać z tyłu” i „Nic o nas bez nas”. Te trzy hasła są kluczowe, jeśli chodzi o przyszłość osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Kluczowe jest bowiem stworzenie takiego systemu, który nie tylko pozwoli zaspokoić podstawowe potrzeby tej grupy, ale także da jej przedstawicielom możliwość realizacji praw człowieka i obywatela.

Wydłużające się kolejki do specjalistów, których brak poza wielkimi ośrodkami, niedostępność architektoniczna, a także wykluczenie transportowe – wszystkie te zjawiska prowadzą do mniejszej dostępności ochrony zdrowia.

Kolejne wchodzące na rynek pracy roczniki są coraz mniej liczne, rosną za to szeregi emerytów. Kluczowe wydaje się podjęcie takich działań, jak, z jednej strony, aktywizacja seniorów i nauka mądrego starzenia się, a z drugiej – stworzenie szeregu rozbudowanych usług społecznych odpowiadających na zmiany demograficzne.

Okres pandemii pokazał wyraźnie, że dotychczasowa formuła wspierania osób z niepełnosprawnościami musi ulec zmianie. Przede wszystkim potrzebne jest odejście od modelu opartego na wielkich instytucjach i przejście do opartego na społecznościach lokalnych. Małe, kameralne placówki radziły sobie o wiele lepiej niż ogromne i zatłoczone.

Czy wspieranie osób z niepełnosprawnością musi być oparte na paternalistycznym modelu i jednoznacznie kojarzyć się z łaską i miłosierdziem, którymi pełnosprawna większość społeczeństwa dzieli się z mniejszością pokrzywdzoną przez los? Czy nie lepiej byłoby oprzeć system wsparcia na prawach człowieka?

Osoby autystyczne to jedna z mniejszości najbardziej narażonych na stygmatyzację i dyskryminację. Zarówno osoby ponadprzeciętnie zdolne, jak i te potrzebujące naprawdę intensywnego wsparcia stykają się z wieloma bardzo poważnymi problemami. Kluczem do rozwiązania choć części z nich jest akceptacja i zrozumienie ich odmienności, odrzucenie myślenia o autyzmie jako groźnej chorobie lub winie rodziców.

Bezpieczna, świadczona według najwyższych standardów i powszechnie dostępna opieka ginekologiczna to coś, co powinno być priorytetem w kraju, który chce poprawić sytuację demograficzną. Niestety w Polsce ogromna rzesza kobiet może o niej tylko pomarzyć.

W trzecim kwartale 2018 r. wskaźnik zatrudnienia osób z niepełnosprawnością w wieku produkcyjnym wyniósł 28,2%. Dla porównania, w trzecim kwartale 2015 r. było to 23,2%. Wzrost jest zatem widoczny i cieszy, ale wciąż daleko nam do średniej unijnej. Według statystyk w Unii Europejskiej pracuje 47 procent osób z niepełnosprawnością, zaś w krajach skandynawskich poziom zatrudnienia w tej grupie przekracza 60%. Powstaje więc pytanie, dlaczego wciąż ogromna część tej grupy osób pozostaje w Polsce poza rynkiem pracy.

Jest ich 400 tysięcy – dwa razy tyle, co mieszkańców Kielc i więcej niż Gdyni. Choć zmagają się z chorobą przewlekłą, nawet połowa z nich może żyć bez diagnozy, choćby z powodu braku dostępu do leczenia specjalistycznego. Mierzą się nie tylko z chorobą, ale też z ostracyzmem ze strony społeczeństwa oraz ze stereotypami i dyskryminacją. A przede wszystkim z brakiem wsparcia ze strony państwa, które ma dla nich co najwyżej łóżko w zamkniętej instytucji.

Opieka państwa w całym okresie życia dziecka jest droższa przez to, że zaniedbano kwestie diagnostyki i leczenia. Nie wiem, jakim myśleniem się oni kierują, ale ciężar kosztów wynikających choćby z poważnej niepełnosprawności dziecka rodzice będą ponosić przez całe jego życie. Taniej dla wszystkich byłoby, gdyby służba zdrowia miała możliwość zaradzenia pewnym problemom, zanim się one w ogóle pojawią.