Wiele osób świetnie obecnie funkcjonujących nie zdaje sobie sprawy, jak niewiele je dzieli od kryzysu bezdomności. Od znalezienia się na ulicy, mówiąc wprost. Nie uświadamiamy sobie, że kryzys bezdomności jest kryzysem demokratycznym. Może przytrafić się każdemu, wystarczy choroba lub oszustwo dokonane przez wspólników czy kontrahentów.

Czynników wpływających na wykluczenie ekonomiczno-społeczne w Polsce jest wiele, jednak kluczowe wydają się przede wszystkim miejsce zamieszkania w gminie wyraźnie poniżej 100 tys. mieszkańców oraz niski poziom wykształcenia, który jest w ogromnym stopniu skorelowany z wykształceniem rodziców. Nie jest trudno wypaść poza nawias. Co gorsza, na większość czynników ryzyka nie mamy zbytniego wpływu – może poza wyborem zawodu, ale on też jest ograniczony poziomem wykształcenia.

Klasyczne ideologie rewolucyjne mogą nas nauczyć, że kapitalizm pozostaje rażąco irracjonalnym porządkiem społecznym, w którym pogoń za zyskiem i gromadzenie bogactwa dla własnego dobra zanieczyszcza każdy materialny i duchowy postęp. Idea komunalizmu to projekt, który uczyni najlepsze z klasycznych rewolucyjnych ideologii istotnymi dla nowego wieku i skonfrontuje się z problemami, które wcześniej były niewiele więcej niż mglistymi antycypacjami.

Często słyszymy, że kapitalizm odwołuje się do natury ludzkiej – do chciwości i egoizmu. Ale ludzka natura nie jest jednostronna: obok chciwości i egoizmu pełno w nas altruizmu i dobrej woli, których nigdy nie wytłumaczyły teorie i modele ekonomicznej racjonalności.

Nie potrzebujemy zupełnie nowych teorii, by uzasadnić rewizję dotychczasowego modelu społecznego i skłonić człowieka do troski o podstawowe dobro wspólne – środowisko. Paradoksalnie, widmo katastrofy klimatycznej może okazać się dla nas szansą na odnowę wspólnoty. Aby to jednak uczynić, potrzebujemy zacząć się ze sobą porozumiewać i współpracować.

Należy doprowadzić do zakwestionowana współczesnego utożsamienia pracy jako takiej z pracą zarobkową (zatrudnieniem), przy jednoczesnym dowartościowaniu ogromnej ilości pracy wykonywanej codziennie na całym świecie, która jednak nie jest wynagradzana finansowo. Tym samym zaś do odrzucenia przekonania, iż jedynym uczciwym i dopuszczalnym sposobem uczestniczenia w życiu społeczeństwa oraz przyczyniania się do jego pomyślności jest praca zarobkowa.

Żądanie wprowadzenia klimatycznego stanu wyjątkowego, by ratować życie na Ziemi, wydostało się z kręgów aktywistycznych i zostało podchwycone przez władzę. Jednak zanim ekolodzy ogłoszą zwycięstwo, warto zastanowić się, na ile klimatyczny stan wyjątkowy stanowi zerwanie z dominującą logiką neoliberalnego kapitalizmu, a na ile jest jego problematycznym przedłużeniem czy wręcz pogłębieniem.

Hasło „Africa Rising” okazało się zbyt optymistyczne. Ogólny stan spraw w Afryce Subsaharyjskiej uległ co prawda w stosunku do „straconych dekad” poprawie, niektóre kraje weszły na ścieżki stabilnego wzrostu, jednak przed regionem stoi ogrom problemów strukturalnych. Droga do przezwyciężenia wielowiekowego zapóźnienia cywilizacyjnego jest bardzo długa i nie ma bynajmniej pewności, że jej pokonanie będzie możliwe.

Bezpieczna, świadczona według najwyższych standardów i powszechnie dostępna opieka ginekologiczna to coś, co powinno być priorytetem w kraju, który chce poprawić sytuację demograficzną. Niestety w Polsce ogromna rzesza kobiet może o niej tylko pomarzyć.

Przewoźnik, podsumowując swoje wyniki przewozowe za ostatnie lata, poinformował, że na linii Łódź – Łowicz coraz częstsze kursowanie pociągów wpłynęło na znaczący wzrost liczby pasażerów: w 2017 r. na trasie zrealizowano 813 449 przejazdów, zaś w 2018 r. – 979 199 przejazdów. Oznacza to, że tylko z tej jednej linii, która jeszcze dekadę temu była nieczynna, korzysta obecnie prawie 3 tys. pasażerów dziennie.

Jeżeli ktoś dysponuje milionem złotych, to czy będzie dla niego brakowało mieszkań? Mógłby kupić dwa – a w Bytomiu nawet cztery – i mógłby zrealizować tę potrzebę w ciągu jednego dnia, od ręki. Bardzo dużo złych rzeczy, które się wydarzyły, miało miejsce dlatego, że ciągle mówimy przede wszystkim o braku mieszkań. Jeśli wybudujemy teraz trzy miliony luksusowych mieszkań, to wcale nie stanie się tak, że wszyscy będą mieli gdzie mieszkać ani że podniesie się jakość życia uboższych.

Transformacja to słowo, które po lewicowej czy progresywnej stronie sceny politycznej często kojarzy się niezbyt pozytywnie. Tymczasem związane z kryzysem klimatycznym wyzwanie wymagać będzie od gospodarek na całym świecie zmian o skali wręcz cywilizacyjnej – tym bardziej gwałtownych, im dłużej będziemy z nimi zwlekać. W jaki sposób możliwe będzie przeprowadzenie tej transformacji tak, by zasłużyła na miano sprawiedliwej?

Są pewne przesłanki do optymizmu. To tylko niewielkie wysepki nadziei, ale warto mieć je na uwadze. Pielęgnowanie poczucia klęski w niczym nie pomoże. Naiwne byłoby też bierne oczekiwanie, aż pod naporem zmian klimatycznych i horrendalnych nierówności obecny system się zawali, licząc na to, że nagle z prawicowo-liberalnej mieszanki narodzi się lewicowa rewolucja. Upadek obwiązującego systemu zbliży nas raczej do świata z „Mad Maxa” niż do realizacji postępowej utopii.

Część ludzi w społeczeństwach zachodnich ma już dość kultury wyścigu szczurów i zakupoholizmu, tego, że jesteśmy zalani dziesiątkami niepotrzebnych rzeczy. Ludzie widzą, że nie na tym polega wysokiej jakości życie, że nie to gwarantuje nam szczęście. Problem zmiany klimatycznej czy kryzysu antropocenu nie mówi nam, że mamy się przestawić na inne źródła energii. Wynika z niego o wiele więcej: musimy przestać być tacy energożerni! To kwestia potężnej rewolucji społecznej, przez którą powinien przejść przede wszystkim Zachód – świat, który mnóstwo konsumuje i zużywa ogromne ilości zasobów.